drs. L.W. Verhoef
registeraccountant
Kersengaard 13
3962 JR Wijk bij Duurstede
Wijk bij
Duurstede,
7 juli 2003
Gemeenteraad
van
Gemeente
Almere
Postbus
200
1300 AE
Almere
Betreft: Jaarrekening 2002
Het
batig saldo over het jaar 2002 bedraagt € 3,2 miljoen
Aldus de
suggestie in uw jaarverslag over 2002
Is deze
suggestie juist?
Nee, want het saldo is in
werkelijkheid € 10,2 miljoen!!
Dat
scheelt dus € 7,0 miljoen
Boekhoudfraude
dus!
Geachte
Raad,
Voor u als gemeenteraad is
de jaarrekening van uw gemeente een belangrijk document: hiermee legt het
college van burgemeester en wethouders rekening en verantwoording aan u af over
het gevoerde (financiële) beheer en verder is de jaarrekening voor u een
belangrijk ijkmiddel voor de betrouwbaarheid van de begrotingen 2002 en 2003 en
binnenkort de begroting 2004. Op basis van deze begrotingen beslist u over de
hoogte van de gemeentelijke belastingen en over het wel of niet doorgaan van
belangrijke activiteiten. Ook voor de (geïnteresseerde) burgers is de
jaarrekening een belangrijk document: d.m.v. de jaarrekening legt het
gemeentebestuur aan de burgers rekening en verantwoording af van het gevoerde
(financiële) beheer. Het is dus erg belangrijk dat de jaarrekening en de
begroting betrouwbare documenten zijn.
Is de jaarrekening 2002 van
Almere betrouwbaar? Nee!
Ik ben geïnteresseerd in
hoe gemeenten en provincies hun jaarrekeningen en begrotingen opmaken. Van die
jaarrekeningen en begrotingen klopt, zo is mijn ervaring, in het algemeen niet
veel. Ze zitten boordevol hoogst onjuiste en inconsistente informatie en
boordevol onzin-teksten. Het zijn daarom in het algemeen hoogst onbetrouwbare
documenten. Om die reden is het volstrekt onverantwoord om op basis van deze
begrotingen en jaarrekeningen gemeenten en provincies te besturen en daarover
verantwoording af te leggen.
Ik heb, zoals eerder de
jaarrekening 2001 (zie mijn brieven aan u van 3 juli 2002 en 8 oktober 2002),
ook de jaarrekening 2002 van uw gemeente beoordeeld. Ook uw jaarrekening 2002,
zo is mijn conclusie, heeft met een jaarrekening, laat staan met een betrouwbare
jaarrekening en dus met een betrouwbaar sturingsmiddel en met een betrouwbaar
verantwoordingsverslag, niets uitstaande. Veel hoogst onjuiste en vooral
onbetrouwbare cijfers en onzin-teksten (vooral waar het gaat over reserves,
weerstandsvermogen, voorzieningen en rente), waarvan de meesten van u, het kan
niet anders, ongetwijfeld weinig begrepen zullen hebben. Het is uiteraard jammer
van alle moeite die aan de jaarrekening en aan het bestuderen daarvan besteed
is.
Ook de jaarrekening 2002
van Almere voldoet in de verste verten niet aan de meest elementaire eisen die
je aan een jaarrekening mag stellen: op betrouwbare wijze inzicht geven in de
omvang van de baten en de lasten en het saldo daarvan, en in de omvang en
samenstelling van het vermogen en m.n. van de reserves. Uw jaarrekening voldoet
derhalve dus ook in de verste verten niet aan de wettelijke eisen die gesteld
worden bij het opmaken en vaststellen van de jaarrekening.
Wat betreft de baten en de
lasten en het saldo daarvan, suggereren de rekening en de begeleidende teksten
bij uw jaarrekening dat het saldo van de baten en de lasten (overeenkomstig wat
in de rekening opgenomen is) een bedrag van € 3,2 miljoen is. Niets is echter
minder waar! Bestudering van de jaarrekening leert dat het saldo van de baten
en de lasten in werkelijkheid € 10,2 miljoen is. En dat is wel iets anders!
Wat mogen de burgers,
belastingbetalers en andere belanghebbenden en belangstellenden niet weten? Het
zet in ieder geval de verhoging van de Onroerendezaakbelasting in een
merkwaardig daglicht.
Het verschil wordt op de
eerste plaats veroorzaakt doordat er baten en lasten buiten de rekening
zijn gelaten. De toelichting bij de balans maakt duidelijk dat enkele
honderden miljoenen euro's aan baten en lasten buiten de rekening zijn
gelaten. Het betreft tientallen posten.
Omdat dit de niet
deskundige lezers - wat de meeste gemeenteraadsleden en andere belanghebbenden
en belangstellenden zullen zijn - gemakkelijk ontgaat en hen dus gemakkelijk op
het verkeerde been zet, wordt dit door de voor u geldende wettelijke
voorschriften, i.c. de zogenoemde Comptabiliteitsvoorschriften (artikel 27),
uitdrukkelijk verboden. Alle baten en alle lasten moeten in
de rekening worden opgenomen. Als dit, zoals de wet en vaste jurisprudentie
uitdrukkelijk voorschrijven, gedaan was, zou de rekening er uiteraard heel
anders hebben uitgezien.
Aan de jaarrekening valt
wel te zien dat er (delen van) baten en lasten buiten de rekening gelaten zijn,
er valt niet of nauwelijks te zien welke baten- en lastenposten het betreft. Dat
betekent dat alle baten- en lastenposten die in de rekening opgenomen
zijn, verdacht zijn en onjuist kunnen zijn. Dat betekent dat elke
vergelijking tussen begrotingscijfers en rekeningcijfers onmogelijk is
geworden.
Als uw rekening correct zou
zijn opgemaakt, zou de rekening eindigen met het door mij genoemde saldo van
€ 10,2 miljoen.
Het bedrag van € 10,2
miljoen bereken ik op eenvoudige wijze door het saldo van het eigen vermogen op
31.12.2001 (volgens uw jaarrekening € 285,2 miljoen) af te trekken van het saldo
van het eigen vermogen op 31.12.2002 (volgens uw jaarrekening € 295,4 miljoen).
Het verschil (i.c. € 10,2 miljoen) is namelijk, hoe je het ook keert of wendt,
per definitie gelijk aan het saldo van de (= alle) baten en de
lasten.
Wanneer u alle baten en
lasten in de rekening zou hebben opgenomen, zou deze dus geëindigd zijn met een
saldo van € 10,2 miljoen. Dit uiteraard wel onder de veronderstelling dat alle
baten en lasten en het eigen vermogen in begin- en eindbalans juist bepaald en
weergegeven zijn.
Aan de jaarrekeningen van
de meeste gemeenten en provincies en ook aan die van Almere valt echter te
ontlenen dat veel baten en lasten en het eigen vermogen volstrekt onjuist
bepaald en dus onjuist weergegeven zijn.
Aan uw jaarrekening is (ten
minste) te ontlenen dat:
- een (onbekend) bedrag van
de vaste activa in plaats van aan de debetzijde van de balans te zijn opgenomen,
op één van de posten van de creditzijde van de balans, in dit geval het eigen
vermogen, is afgetrokken. Hierdoor worden de vaste activa en uiteraard ook het
eigen vermogen, i.c. de reserves, voor een te laag en dus verkeerd bedrag
weergegeven. Zo werden nog in 2002 investeringen tot een overigens onbekend
bedrag ten onrechte in mindering van het eigen vermogen gebracht. Omdat op deze
vaste activa niet wordt afgeschreven, ontbreekt een (onbekend) bedrag aan
afschrijvingslasten in de rekening, waardoor de kosten van veel activiteiten te
laag weergegeven worden.
- onder de activa een post
"geactiveerde tekorten" voorkomt, die in feite een negatieve reserve is.
Hierdoor wordt het Eigen vermogen tot een te hoog bedrag
weergegeven.
- de rentelasten met een
bedrag van € 12,0 miljoen te hoog zijn weergegeven, omdat er voor dit bedrag in
de rekening fictieve rentelasten zijn opgenomen terzake van niet bestaande
schulden.
- onder het eigen vermogen
verschillende bedragen voorkomen die in het geheel geen reserves zijn, maar
verplichtingen. Hierdoor wordt het eigen vermogen, i.c. de reserves, te hoog en
dus verkeerd voorgesteld. Hierdoor worden ook de baten en de lasten die met deze
"reserves" samenhangen, geheel verkeerd in de rekening weergegeven. Ten minste
geldt dit voor de nog niet bestede geoormerkte rijkssubsidies en diverse
tariefsegalisatierekeningen.
- onder de voorzieningen
verschillende posten voorkomen die geheel of ten dele in het geheel geen
verplichtingen representeren. Hierdoor wordt het eigen vermogen, i.c. de
reserves, te laag en dus verkeerd voorgesteld. Hierdoor worden ook de lasten die
met deze "voorzieningen" samenhangen, geheel verkeerd in de rekening
weergegeven.
Omdat uw jaarrekening veel
belangrijke en wettelijk voorgeschreven (!) toelichtingen op de reserves en op
de voorzieningen mist (alleen al om deze reden voldoet de jaarrekening niet aan
de geldende wettelijke voorschriften, i.c. de Comptabiliteitsvoorschriften),
ontbreekt voldoende mogelijkheid nader te onderzoeken hoe hard het
"reservekarakter" van de als reserves gepresenteerde bedragen c.q.
"voorzieningkarakter" van de als zodanig gepresenteerde voorzieningen is. Het is
wel opvallend hoe slordig in uw jaarrekening wordt omgegaan met het (toch niet
onbelangrijke) onderscheid tussen reserves (i.c. eigen vermogen) en
voorzieningen (i.c. verplichtingen jegens derden!). Alleen al terzake hiervan
vertoont de jaarrekening een grote chaos!
Door deze tekortkomingen in
de presentatie van de vaste activa, de verplichtingen en het eigen vermogen
stelt de jaarrekening ook niet in staat door vermogensvergelijking het
werkelijke saldo van de baten en lasten af te lezen. Kortom, aan de jaarrekening
is wèl te ontlenen dat het saldo van de baten en de lasten niet het
gesuggereerde bedrag van € 3,2 miljoen is, maar stelt overigens niet in staat te
zien wat dan het saldo van de baten en de lasten wèl is.
Kortom,
de jaarrekening van Almere stelt volstrekt
niet in staat om een oordeel, laat staan een verantwoord oordeel, te vormen over
de financiële positie en over de baten en de lasten en het saldo daarvan. En
daar ging het toch in eerste instantie om! De jaarrekening voldoet alleen daarom
al niet aan belangrijke wettelijke voorschriften. Dat betekent dat de
jaarrekening totaal ongeschikt is als sturings- en verantwoordingsinstrument.
Dat betekent dat u bijvoorbeeld de geïnteresseerde burger, maar, naar ik
aanneem, ook uzelf, belangrijke informatie onthoudt, informatie waar de burger
en uzelf wel degelijk recht op hebben!
Ik denk dat u ervan uit
kunt gaan dat ook uw begroting 2003 en binnenkort de begroting 2004 op dezelfde
wijze als de jaarrekening zijn opgemaakt en dat u die dus, net zoals uw
jaarrekening, maar beter meteen bij het oud papier kunt wegdoen. Wat heb je aan
100-en pagina's volstrekt onbetrouwbare informatie?
Het is volstrekt
onverantwoord om met behulp van dit soort begrotingen een gemeente te
besturen.
Ik denk dat er alle
aanleiding is dat u de jaarrekening (en de genoemde begrotingen) volledig laat
overmaken en dat de burgers en uzelf een jaarrekening krijgen die wèl
betrouwbaar is.
Ten minste heeft de
belangstellende burger, maar ook uzelf, recht op een antwoord op de volgende
vragen:
- Wat is het werkelijke saldo
van de baten en lasten van de gemeente over 2002?
- Wat is de werkelijke omvang
van de reserves einde 2002?
In Vrij Nederland
van 2 maart 2002 werd onder de titel Gemeenten verbergen miljarden een
overzicht gepubliceerd van de door de 30 grote gemeenten in hun jaarrekeningen
2000 verzwegen miljarden. De 30 grote gemeenten verzwegen ruim ƒ 3,8 miljard. In
een dergelijk overzicht over 2002 zou Almere dus voorkomen met een verzwegen
bedrag van (per saldo) € 10,2 miljoen. In De Telegraaf van
6 juli 2002 las u Gemeenten verbloemen eigen financiële situatie. Honderden
miljoenen buiten boekhoudingen gehouden. Almere hoort daar dus ook
bij.
Uw reactie te vernemen stel
ik op prijs.
Met vriendelijke groet en
hoogachting,
L.W.
Verhoef