Dossier: Almere
drs. L.W. Verhoef
registeraccountant
Kersengaard 13
3962 JR Wijk bij Duurstede

Wijk bij Duurstede, 30 juni 2004

Gemeenteraad van
Gemeente Almere
Postbus 22
1300 AE Almere

Betreft: Jaarrekening 2003

Het batig saldo over het jaar 2003 bedraagt € 4,0 miljoen
Aldus de suggestie in uw jaarverslag over 2003
Is deze suggestie juist?
Nee, want in werkelijkheid is er een tekort van € 11,3 miljoen!!
Dat scheelt dus € 15,3 miljoen
Boekhoudfraude dus!

Geachte Raad,

Voor u als gemeenteraad is de jaarrekening van uw gemeente een belangrijk document: hiermee legt het college van burgemeester en wethouders rekening en verantwoording aan u af over het gevoerde (financiële) beheer en verder is de jaarrekening voor u een belangrijk ijkmiddel voor de betrouwbaarheid van de begroting 2003 en de begroting 2004. Op basis van deze begrotingen beslist u over de hoogte van de gemeentelijke belastingen en over het wel of niet doorgaan van belangrijke activiteiten. Ook voor de (geïnteresseerde) burgers is de jaarrekening een belangrijk document: d.m.v. de jaarrekening legt het gemeentebestuur al dan niet met uw goedkeuring aan de burgers rekening en verantwoording af van het gevoerde (financiële) beheer. Het is dus erg belangrijk dat de jaarrekening en de begroting betrouwbare documenten zijn.
Is de jaarrekening 2003 van Almere betrouwbaar? Nee!

Ik ben geïnteresseerd in hoe gemeenten en provincies hun jaarrekeningen en begrotingen opmaken. Van die jaarrekeningen en begrotingen klopt, zo is mijn ervaring, in het algemeen niet veel. Ze zitten boordevol hoogst onjuiste en inconsistente informatie en boordevol onzin-teksten. Het zijn daarom in het algemeen hoogst onbetrouwbare documenten. Om die reden is het volstrekt onverantwoord om op basis van deze begrotingen en jaarrekeningen gemeenten en provincies te besturen en daarover verantwoording af te leggen.

Ik heb, zoals eerder de jaarrekeningen 2001 en 2002 (zie mijn eerdere brieven aan u van), ook de jaarrekening 2003 van uw gemeente beoordeeld. Ook de jaarrekening 2003, zo is mijn conclusie, heeft met een jaarrekening, laat staan met een betrouwbare jaarrekening en dus met een betrouwbaar sturingsmiddel en met een betrouwbaar verantwoordingsverslag, niets uitstaande. Veel hoogst onjuiste en vooral onbetrouwbare cijfers en onzin-teksten (vooral waar het gaat over reserves en zoiets als weerstandsvermogen), waarvan de meesten van u, het kan niet anders, ongetwijfeld weinig begrepen zullen hebben. Het is uiteraard jammer van alle moeite die aan de jaarrekening en aan het bestuderen daarvan besteed is.

Ook de jaarrekening 2003 van Almere voldoet in de verste verten niet aan de meest elementaire eisen die je aan een jaarrekening mag stellen: op betrouwbare wijze inzicht geven in de omvang van de baten en de lasten en het saldo daarvan, en in de omvang en samenstelling van het vermogen en m.n. van de reserves. De jaarrekening voldoet derhalve dus ook in de verste verten niet aan de wettelijke eisen die gesteld worden bij het opmaken en vaststellen van de jaarrekening.

Wat betreft de baten en de lasten en het saldo daarvan, suggereren de rekening en de begeleidende teksten bij uw jaarrekening dat het saldo van de baten en de lasten (overeenkomstig wat in de rekening opgenomen is) voordelig € 4,0 miljoen is. Niets is echter minder waar! Bestudering van de jaarrekening leert dat het saldo van de baten en de lasten in werkelijkheid nadelig € 11,3 miljoen is. En dat is wel iets anders! Er ontbreken dus vooral kostenbedragen in de rekening!
Wat mag u als gemeenteraad en wat mogen de burgers, belastingbetalers en andere belanghebbenden en belangstellenden niet weten?

Het verschil wordt op de eerste plaats veroorzaakt doordat er baten en lasten buiten de rekening zijn gelaten. De toelichting bij de balans maakt duidelijk dat tientallen miljoenen euro's aan baten en lasten buiten de rekening zijn gelaten. Het betreft tientallen posten.
Omdat dit de niet deskundige lezers - wat de meeste gemeenteraadsleden en andere belanghebbenden en belangstellenden zullen zijn - gemakkelijk ontgaat en hen dus gemakkelijk op het verkeerde been zet, wordt dit door de voor provincies en gemeenten geldende wettelijke voorschriften, i.c. de zogenoemde Comptabiliteitsvoorschriften (artikel 27), uitdrukkelijk verboden. Alle baten en alle lasten moeten in de rekening worden opgenomen. Als dit, zoals de wet en vaste jurisprudentie uitdrukkelijk voorschrijven, gedaan was, zou de rekening er uiteraard heel anders hebben uitgezien.
Aan de jaarrekening valt wel te zien dat er (delen van) baten en lasten buiten de rekening gelaten zijn, er valt niet of nauwelijks te zien welke baten- en lastenposten het betreft. Dat betekent dat alle baten- en lastenposten die in de rekening opgenomen zijn, verdacht zijn en onjuist kunnen zijn. Dat betekent dat elke vergelijking tussen begrotingscijfers en rekeningcijfers onmogelijk is geworden.

Als uw rekening correct zou zijn opgemaakt, zou de rekening eindigen met het door mij genoemde nadelig saldo van € 11,3 miljoen.
Het bedrag van € 11,3 miljoen bereken ik op eenvoudige wijze door het saldo van het eigen vermogen op 31.12.2002 (volgens uw jaarrekening € 295,2 miljoen) af te trekken van het saldo van het eigen vermogen op 31.12.2003 (volgens uw jaarrekening € 283,9 miljoen). Het verschil (i.c. nadelig € 11,3 miljoen) is namelijk, hoe je het ook keert of wendt, per definitie gelijk aan het saldo van de (= alle) baten en de lasten.

Wanneer alle baten en lasten in de rekening zouden zijn opgenomen, zou deze dus geëindigd zijn met een tekort van € 11,3 miljoen. Dit uiteraard wel onder de veronderstelling dat alle baten en lasten en het eigen vermogen in begin- en eindbalans juist bepaald en weergegeven zijn.
Echter, aan de jaarrekeningen van de meeste gemeenten en provincies en ook aan die van Almere valt te ontlenen dat veel baten en lasten en het eigen vermogen volstrekt onjuist bepaald en dus onjuist weergegeven zijn.
Aan uw jaarrekening is (ten minste) te ontlenen dat:
Door deze tekortkomingen in de presentatie van de vaste activa, de verplichtingen en het eigen vermogen stelt de jaarrekening ook niet in staat door vermogensvergelijking het werkelijke saldo van de baten en lasten af te lezen. Kortom, aan de jaarrekening is wèl te ontlenen dat het saldo van de baten en de lasten niet het gesuggereerde bedrag van € 4,0 miljoen is, maar stelt overigens niet in staat te zien wat dan het saldo van de baten en de lasten wèl is.

Kortom,
    de jaarrekening van Almere stelt volstrekt niet in staat om een oordeel, laat staan een verantwoord oordeel, te vormen over de financiële positie en over de baten en de lasten en het saldo daarvan. En daar ging het toch in eerste instantie om! De jaarrekening voldoet alleen daarom al niet aan belangrijke wettelijke voorschriften. Dat betekent dat de jaarrekening totaal ongeschikt is als sturings- en verantwoordingsinstrument. Dat betekent dat u bijvoorbeeld de geïnteresseerde burger, maar, naar ik aanneem, ook uzelf, belangrijke informatie onthoudt, informatie waar de burger en uzelf wel degelijk recht op hebben!

Ik denk dat u ervan uit kunt gaan dat ook uw begroting 2004 op dezelfde wijze als de jaarrekening is opgemaakt en dat u die dus, net zoals uw jaarrekening, maar beter meteen bij het oud papier kunt wegdoen. Wat heb je aan 100-en pagina's volstrekt onbetrouwbare informatie? Het is volstrekt onverantwoord om met behulp van dit soort begrotingen een gemeente te besturen.

Er is dus alle aanleiding dat u de jaarrekening volledig laat overmaken en dat de burgers en uzelf een jaarrekening krijgen die wèl betrouwbaar is. Ten minste heeft de belangstellende burger, maar ook uzelf, recht op een antwoord op de volgende vragen:
In Vrij Nederland van 2 maart 2002 werd onder de titel Gemeenten verbergen miljarden een overzicht gepubliceerd van de door de 30 grote gemeenten in hun jaarrekeningen 2000 verzwegen miljarden. De 30 grote gemeenten verzwegen ruim ƒ 3,8 miljard. In De Telegraaf van 6 juli 2002 las u Gemeenten verbloemen eigen financiële situatie. Honderden miljoenen buiten boekhoudingen gehouden. Almere hoort daar dus ook bij.

De winst-en-verliesrekening over 2001 sloot met een nadelig saldo van € 2,8 miljoen. Het werkelijke tekort was € 63,1 miljoen. Er werd dus € 60,3 miljoen verzwegen.
De winst-en-verliesrekening over 2002 sloot met een saldo van € 3,2 miljoen. Het werkelijke saldo was € 10,2 miljoen. Er werd dus € 7,0 miljoen verzwegen.
De winst-en-verliesrekening over 2003 sluit met een positief saldo van € 4,0 miljoen. Het werkelijke saldo is negatief € 11,3 miljoen. Er werd dus € 15,3 miljoen verzwegen.

Uw reactie te vernemen stel ik op prijs.

Met vriendelijke groet en hoogachting,

L.W. Verhoef