Voor
u als gemeenteraad is de jaarrekening van uw gemeente een belangrijk document:
hiermee legt het college van burgemeester en wethouders rekening en
verantwoording aan u af over het gevoerde (financiële) beheer en verder is de
jaarrekening voor u een belangrijk ijkmiddel voor de betrouwbaarheid van de
begroting 2005 en binnenkort de begroting 2006. Op basis van deze begrotingen
beslist u over de hoogte van de gemeentelijke belastingen en over het wel of
niet doorgaan van belangrijke activiteiten. Ook voor de (geïnteresseerde)
burgers is de jaarrekening een belangrijk document: d.m.v. de jaarrekening legt
het gemeentebestuur al dan niet met uw goedkeuring aan de burgers rekening en
verantwoording af van het gevoerde (financiële) beheer. Het is dus erg
belangrijk dat de jaarrekening en de begroting betrouwbare documenten
zijn.
Is
de jaarrekening 2004 van Almere betrouwbaar?
Ik
ben geïnteresseerd in hoe gemeenten en provincies hun jaarrekeningen en
begrotingen opmaken. Van die jaarrekeningen en begrotingen klopt, zo is mijn
ervaring, vaak niet veel. Vaak bevatten ze veel onvolledige, onjuiste en
inconsistente informatie. U zult het met me eens zijn dat het onverantwoord is
om op basis van onbetrouwbare begrotingen en jaarrekeningen gemeenten en
provincies te besturen en daarover verantwoording af te
leggen.
Ik
heb, zoals eerdere jaarrekeningen (zie mijn eerdere brieven aan u), ook de
jaarrekening 2004 van uw gemeente beoordeeld. Ook de jaarrekening 2004, zo is
mijn conclusie, is een onbetrouwbare jaarrekening en daarom dus ongeschikt als
sturingsmiddel en verantwoordingsverslag. Veel onvolledige, onjuiste en dus
onbetrouwbare cijfers, en veel
onzin-teksten (vooral waar het gaat over vaste activa met een
maatschappelijk nut en met een economisch nut, reserves, zoiets als
weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit, voorzieningen en rente). De
jaarrekening voldoet dus niet aan de meest elementaire eis die je aan een
jaarrekening moet stellen: op betrouwbare wijze inzicht geven in de omvang van
de baten en de lasten en het saldo daarvan, en in de omvang en samenstelling van
het vermogen en m.n. van de reserves. De jaarrekening voldoet dus ook niet aan
de wettelijke eis dat de jaarrekening op de allereerste plaats betrouwbaar
is.
Wat
betreft de baten en de lasten en het saldo daarvan, suggereren de rekening en de
begeleidende teksten bij de jaarrekening dat het saldo van de baten en de lasten
(overeenkomstig wat in de rekening opgenomen is) een bedrag van € 3,9 miljoen
is. Niets is echter minder waar! Bestudering van de jaarrekening leert dat het saldo van de baten en de lasten in
werkelijkheid € 59,5 miljoen is. En dat is wel iets
anders!
Wat
mag u als gemeenteraad en wat mogen de burgers, belastingbetalers en andere
belanghebbenden en belangstellenden niet weten?
Het
verschil wordt veroorzaakt doordat er baten en lasten buiten de rekening zijn gelaten. Het
gaat om tientallen miljoenen euro's.
Het betreft tientallen posten. Omdat dit de niet deskundige lezers - wat de
meeste gemeenteraadsleden en andere belanghebbenden en belangstellenden zullen
zijn - gemakkelijk ontgaat en hen dus gemakkelijk op het verkeerde been zet,
wordt dit door de voor provincies en gemeenten geldende wettelijke
voorschriften, i.c. het zogenoemde BBV, uitdrukkelijk verboden. Alle baten en alle lasten moeten in de rekening worden opgenomen. Als
dit, zoals de wet en vaste jurisprudentie uitdrukkelijk voorschrijven, gedaan
was, zou de rekening er uiteraard heel anders hebben
uitgezien.
Aan
de jaarrekening valt wel te zien dat er (delen van) baten en lasten buiten de
rekening gelaten zijn, er valt niet of nauwelijks te zien welke baten- en
lastenposten het betreft. Dat betekent dat alle baten- en lastenposten die in de
rekening opgenomen zijn, onjuist
kunnen zijn en op z'n minst verdacht
zijn. Dat betekent dat elke vergelijking tussen begrotingscijfers en
rekeningcijfers onmogelijk is geworden.
Als
uw rekening correct zou zijn opgemaakt, zou de rekening eindigen met het door
mij genoemde saldo van € 59,5 miljoen.
Het
bedrag van € 59,5 miljoen bereken ik door het saldo van het eigen vermogen op
31.12.2003 (volgens uw jaarrekening € 270,5 miljoen) af te trekken van het saldo
van het eigen vermogen op 31.12.2004 (volgens uw jaarrekening € 306,8 miljoen,
na correctie voor ten onrechte op het eigen vermogen in mindering gebrachte
investeringsbedragen van € 23,2 miljoen derhalve € 330,0 miljoen). Het verschil
(i.c. € 59,5 miljoen) is namelijk, hoe je het ook keert of wendt, per definitie
gelijk aan het saldo van de (= alle)
baten en de lasten.
Wanneer
alle baten en lasten in de rekening zouden zijn opgenomen, zou deze dus
geëindigd zijn met een saldo van € 59,5 miljoen. Dit uiteraard wel onder de
veronderstelling dat alle baten en lasten en het eigen vermogen in begin- en
eindbalans juist bepaald en weergegeven zijn. Echter, aan de jaarrekeningen van
de meeste gemeenten en provincies en ook aan die van Almere valt te ontlenen dat
veel baten en lasten en het eigen vermogen onjuist bepaald en dus onjuist
weergegeven zijn.
Aan
uw jaarrekening is (ten minste) te ontlenen dat:
- een (onbekend) bedrag van de vaste activa in
plaats van aan de debetzijde van de balans te zijn opgenomen, op één van de
posten van de creditzijde van de balans, in dit geval het eigen vermogen, is
afgetrokken. Hierdoor worden de vaste activa en uiteraard ook het eigen
vermogen, i.c. de reserves, voor een te laag en dus verkeerd bedrag weergegeven.
Zo werden nog in 2004 investeringen tot een bedrag van € 23,2 miljoen ten
onrechte in mindering van het eigen vermogen gebracht. Omdat op deze vaste
activa niet wordt afgeschreven, ontbreekt een (onbekend) bedrag aan
afschrijvingslasten in de rekening, waardoor de kosten van veel activiteiten te
laag weergegeven worden.
- de rentelasten met een bedrag van € 11,3
miljoen te hoog zijn weergegeven, omdat er voor dit bedrag in de rekening
fictieve rentelasten zijn opgenomen terzake van niet bestaande
schulden.
- onder het eigen vermogen bedragen voorkomen
die in het geheel geen reserves zijn, maar verplichtingen. Hierdoor wordt het
eigen vermogen, i.c. de reserves, te hoog en dus verkeerd voorgesteld. Het
betreft de tariefegalisatierekeningen.
- onder de voorzieningen verschillende posten
voorkomen die geheel of ten dele in het geheel geen verplichtingen
representeren. Hierdoor wordt het eigen vermogen, i.c. de reserves, te laag en
dus verkeerd voorgesteld. Hierdoor worden ook de lasten die met deze
"voorzieningen" samenhangen, geheel verkeerd in de rekening weergegeven. Ten
minste geldt dit voor diverse kostenegalisatierekeningen.
- onder de verplichtingen (i.c. voorzieningen
en schulden) de verplichtingen uit hoofde van vakantiegeld en vakantiedagen
ontbreken.
Door
deze tekortkomingen in de presentatie van de vaste activa, de verplichtingen en
het eigen vermogen stelt de jaarrekening ook niet in staat door
vermogensvergelijking het werkelijke saldo van de baten en lasten af te lezen.
Aan de jaarrekening is dus wèl te ontlenen dat het saldo van de baten en de
lasten niet het gesuggereerde bedrag
van € 3,9 miljoen is, maar stelt niet in staat te zien wat dan het saldo van de
baten en de lasten wèl is.
Kortom,
de jaarrekening 2004 van Almere stelt niet
in staat om een verantwoord oordeel te vormen over de financiële positie en over
de baten en de lasten en het saldo daarvan. En daar ging het toch in eerste
instantie om! Dat betekent dat de jaarrekening totaal ongeschikt is als
sturings- en verantwoordingsinstrument. Dat betekent dat u bijvoorbeeld de
geïnteresseerde burger, maar ook uzelf, belangrijke informatie onthoudt,
informatie waar de burger en uzelf recht op hebben!
Ik
denk dat u ervan uit kunt gaan dat ook uw begroting 2005 op dezelfde wijze als
de jaarrekening is opgemaakt en dat u die dus, net zoals uw jaarrekening, maar
beter meteen bij het oud papier kunt wegdoen. Wat heb je aan 100-en pagina's
volstrekt onbetrouwbare informatie?
Volgens
de jaarrekening 2003 bedroegen de voorzieningen per 31-12-2003 € 48,5 miljoen,
terwijl dat volgens de jaarrekening 2004 € 66,2 miljoen is. Volgens de
jaarrekening 2003 bedroeg het eigen vermogen per 31-12-2003 € 283,9 miljoen,
terwijl dat volgens de jaarrekening 2004 € 270,5 miljoen is. In beide gevallen
is een goedkeurende accountantsverklaring gegeven. Ten minste een van beide
accountantsverklaringen is dus ten onrechte goedkeurend.
Ik
denk dat er alle aanleiding is dat u de jaarrekening (en de genoemde
begrotingen) volledig laat overmaken en dat de burgers en uzelf een jaarrekening
krijgen die wèl betrouwbaar is.
Ten
minste heeft de belangstellende burger, maar ook uzelf, recht op een antwoord op
de volgende vragen:
- Wat is de werkelijke omvang van de baten en
de lasten in 2004?
- Wat is het werkelijke saldo van de baten en
lasten over 2004?
- Wat is de werkelijke omvang van de reserves
einde 2004?
In
Vrij Nederland van 2 maart 2002 werd
onder de titel Gemeenten verbergen
miljarden een overzicht gepubliceerd van de door de 30 grote gemeenten in
hun jaarrekeningen 2000 verzwegen miljarden. De 30 grote gemeenten verzwegen
ruim ƒ 3,8 miljard. In De Telegraaf
van 6 juli 2002 las u Gemeenten
verbloemen eigen financiële situatie. Honderden miljoenen buiten boekhoudingen
gehouden. Almere hoort daar dus ook bij.
De
opbrengst OZB over 2004 bedroeg € 31,8 miljoen. Het saldo van de baten en de lasten bedroeg € 59,5 miljoen. Almere
had dus met groot gemak de OZB-heffing in 2004 geheel kunnen overslaan zonder in
de rode cijfers te komen. Ik denk dat u wat uit te leggen heeft aan uw
burgers.
De
winst-en-verliesrekening over 2001 sloot met een nadelig saldo van € 2,8
miljoen. Het werkelijke tekort was € 63,1 miljoen. Er werd dus € 60,3 miljoen
verzwegen.
De
winst-en-verliesrekening over 2002 sloot met een saldo van € 3,2 miljoen. Het
werkelijke saldo was € 10,2 miljoen. Er werd dus € 7,0 miljoen
verzwegen.
De
winst-en-verliesrekening over 2003 sloot met een positief saldo van € 4,0
miljoen. Het werkelijke saldo was negatief € 11,3 miljoen. Er werd dus € 15,3
miljoen verzwegen.
De
winst-en-verliesrekening over 2004 sluit met een saldo van € 3,9 miljoen. Het
werkelijke saldo is € 59,5 miljoen. Er werd dus € 55,6 miljoen
verzwegen.
Uw
reactie te vernemen stel ik op prijs.
Met
vriendelijke groet en hoogachting,
L.W.
Verhoef