drs. L.W. Verhoef
registeraccountant
Kersengaard 13
3962 JR Wijk bij Duurstede
Wijk bij Duurstede, 15 juli 2003
Provinciale Staten van
Provincie Drenthe
Postbus 122
9400 AC Assen
Betreft: Jaarrekening
2002
Het batig saldo over het jaar 2002 bedraagt € 7,7
miljoen
Aldus de suggestie in uw jaarverslag over
2002
Is deze suggestie juist?
Nee, want het saldo is in
werkelijkheid € 21,5 miljoen!!
Dat scheelt dus € 13,8
miljoen
Boekhoudfraude dus!
Geachte Staten,
Voor u als Provinciale Staten is de jaarrekening
van uw provincie een belangrijk document: hiermee legt het college van
Gedeputeerde Staten rekening en verantwoording aan u af over het gevoerde
(financiële) beheer en verder is de jaarrekening voor u een belangrijk ijkmiddel
voor de betrouwbaarheid van de begrotingen 2002 en 2003 en binnenkort de
begroting 2004. Op basis van deze begrotingen beslist u over de hoogte van de
provinciale belastingen en over het wel of niet doorgaan van belangrijke
activiteiten. Ook voor de (geïnteresseerde) burgers is de jaarrekening een
belangrijk document: d.m.v. de jaarrekening legt het provinciebestuur aan de
burgers rekening en verantwoording af van het gevoerde (financiële) beheer. Het
is dus erg belangrijk dat de jaarrekening en de begroting betrouwbare documenten
zijn.
Is de jaarrekening 2002 van Drenthe betrouwbaar?
Nee!
Ik ben geïnteresseerd in hoe gemeenten en
provincies hun jaarrekeningen en begrotingen opmaken. Van die jaarrekeningen en
begrotingen klopt, zo is mijn ervaring, in het algemeen niet veel. Ze zitten
boordevol hoogst onjuiste en inconsistente informatie en boordevol
onzin-teksten. Het zijn daarom in het algemeen hoogst onbetrouwbare documenten.
Om die reden is het volstrekt onverantwoord om op basis van deze begrotingen en
jaarrekeningen gemeenten en provincies te besturen en daarover verantwoording af
te leggen.
Ik heb, zoals eerder de jaarrekening 2000 (zie
mijn eerdere brieven aan u), ook de jaarrekening 2002 van uw provincie
beoordeeld. Ook uw jaarrekening 2002, zo is mijn conclusie, heeft met een
jaarrekening, laat staan met een betrouwbare jaarrekening en dus met een
betrouwbaar sturingsmiddel en met een betrouwbaar verantwoordingsverslag, niets
uitstaande. Veel hoogst onjuiste en vooral onbetrouwbare cijfers en
onzin-teksten (vooral waar het gaat over reserves, de vermogenspositie,
bestemmingsreserves "op kasbasis" en "op verplichtingenbasis", voorzieningen en
rente), waarvan de meesten van u, het kan niet anders, ongetwijfeld weinig
begrepen zullen hebben. Het is uiteraard jammer van alle moeite die aan de
jaarrekening en aan het bestuderen daarvan besteed is.
Ook de jaarrekening 2002 van Drenthe voldoet in
de verste verten niet aan de meest elementaire eisen die je aan een jaarrekening
mag stellen: op betrouwbare wijze inzicht geven in de omvang van de baten en de
lasten en het saldo daarvan, en in de omvang en samenstelling van het vermogen
en m.n. van de reserves. Uw jaarrekening voldoet derhalve dus ook in de verste
verten niet aan de wettelijke eisen die gesteld worden bij het opmaken en
vaststellen van de jaarrekening.
Wat betreft de baten en de lasten en het
saldo daarvan, suggereren de rekening en de begeleidende teksten bij uw
jaarrekening dat het saldo van de baten en de lasten (overeenkomstig wat in de
rekening opgenomen is) een bedrag van € 7,7 miljoen is. Niets is echter minder
waar! Bestudering van de jaarrekening leert dat het saldo van de baten en de
lasten in werkelijkheid € 21,5 miljoen is. En dat is wel iets anders!
Wat mogen de burgers, belastingbetalers en andere
belanghebbenden en belangstellenden niet weten?
Het verschil wordt op de eerste plaats
veroorzaakt doordat er baten en lasten buiten de rekening zijn gelaten.
De toelichting bij de balans maakt duidelijk dat tientallen miljoenen euro's
aan baten en lasten buiten de rekening zijn gelaten. Het betreft tientallen
posten.
Omdat dit de niet deskundige lezers -
wat de meeste gemeenteraadsleden en andere belanghebbenden en belangstellenden
zullen zijn - gemakkelijk ontgaat en hen dus gemakkelijk op het verkeerde been
zet, wordt dit door de voor u geldende wettelijke voorschriften, i.c. de
zogenoemde Comptabiliteitsvoorschriften (artikel 27), uitdrukkelijk verboden.
Alle baten en alle lasten moeten in de rekening worden
opgenomen. Als dit, zoals de wet en vaste jurisprudentie uitdrukkelijk
voorschrijven, gedaan was, zou de rekening er uiteraard heel anders hebben
uitgezien.
Aan de jaarrekening valt wel te zien dat
er (delen van) baten en lasten buiten de rekening gelaten zijn, er valt niet of
nauwelijks te zien welke baten- en lastenposten het betreft. Dat betekent dat
alle baten- en lastenposten die in de rekening opgenomen zijn,
verdacht zijn en onjuist kunnen zijn. Dat betekent dat elke
vergelijking tussen begrotingscijfers en rekeningcijfers onmogelijk is
geworden.
Als uw rekening correct zou zijn opgemaakt, zou
de rekening eindigen met het door mij genoemde saldo van € 21,5
miljoen.
Het bedrag van € 21,5 miljoen bereken ik
op eenvoudige wijze door het saldo van het eigen vermogen op 31.12.2001 (volgens
uw jaarrekening € 98,9 miljoen, na aftrek van de ten onrechte onder de reserves
opgenomen "bestemmingsreserves t.b.v. derden" ad € 27,6 miljoen € 71,3 miljoen)
af te trekken van het saldo van het eigen vermogen op 31.12.2002 (volgens uw
jaarrekening € 105,1 miljoen, na aftrek van de ten onrechte onder de reserves
opgenomen "bestemmingsreserves t.b.v. derden" ad € 12,3 miljoen € 92,8 miljoen).
Het verschil (i.c. € 21,5 miljoen) is namelijk, hoe je het ook keert of wendt,
per definitie gelijk aan het saldo van de (= alle) baten en de
lasten.
Wanneer u alle baten en lasten in de rekening zou
hebben opgenomen, zou deze dus geëindigd zijn met een saldo van € 21,5 miljoen.
Dit uiteraard wel onder de veronderstelling dat alle baten en lasten en het
eigen vermogen in begin- en eindbalans juist bepaald en weergegeven zijn.
Aan de jaarrekeningen van de meeste gemeenten en
provincies en ook aan die van Drenthe valt echter te ontlenen dat veel baten en
lasten en het eigen vermogen volstrekt onjuist bepaald en dus onjuist
weergegeven zijn.
Aan uw jaarrekening is (ten minste) te ontlenen
dat:
-
de
rentelasten met een bedrag van € 3,3 miljoen te hoog zijn weergegeven, omdat er
voor dit bedrag in de rekening fictieve rentelasten zijn opgenomen terzake van
niet bestaande schulden.
-
onder het eigen vermogen verschillende bedragen voorkomen die in het
geheel geen reserves zijn, maar verplichtingen. Hierdoor wordt het eigen
vermogen, i.c. de reserves, te hoog en dus verkeerd voorgesteld. Hierdoor worden
ook de baten en de lasten die met deze "reserves" samenhangen, geheel verkeerd
in de rekening weergegeven. Ten minste geldt dit voor de nog niet bestede
geoormerkte rijkssubsidies en diverse tariefsegalisatierekeningen, maar ook voor
zoiets als de "Reserve Wachtgelden sociaal-cultureel
werk".
-
onder de voorzieningen ten minste een voorziening uit hoofde van
pensioen- en wachtgeldverplichtingen jegens (oud-)gedeputeerden ontbreekt.
Hierdoor wordt het eigen vermogen, i.c. de reserves, te hoog en dus verkeerd
voorgesteld.
-
onder de verplichtingen (i.c. voorzieningen en schulden) de
verplichtingen uit hoofde van vakantiegeld en vakantiedagen
ontbreken.
Omdat uw jaarrekening veel belangrijke en
wettelijk voorgeschreven (!) toelichtingen op de reserves en op de voorzieningen
mist (alleen al om deze reden voldoet de jaarrekening niet aan de geldende
wettelijke voorschriften, i.c. de Comptabiliteitsvoorschriften), ontbreekt
voldoende mogelijkheid nader te onderzoeken hoe hard het "reservekarakter" van
de als reserves gepresenteerde bedragen c.q. "voorzieningkarakter" van de als
zodanig gepresenteerde voorzieningen is.
Door deze tekortkomingen in de
presentatie van de verplichtingen en het eigen vermogen stelt de jaarrekening
ook niet in staat door vermogensvergelijking het werkelijke saldo van de baten
en lasten af te lezen. Kortom, aan de jaarrekening is wèl te ontlenen dat het
saldo van de baten en de lasten niet het gesuggereerde bedrag van € 7,7
miljoen is, maar stelt overigens niet in staat te zien wat dan het saldo van de
baten en de lasten wèl is.
Kortom,
ook de jaarrekening 2002 van Drenthe stelt
volstrekt niet in staat om een oordeel, laat staan een verantwoord oordeel, te
vormen over de financiële positie en over de baten en de lasten en het saldo
daarvan. En daar ging het toch in eerste instantie om! De jaarrekening voldoet
alleen daarom al niet aan belangrijke wettelijke voorschriften. Dat betekent dat
de jaarrekening totaal ongeschikt is als sturings- en verantwoordingsinstrument.
Dat betekent dat u bijvoorbeeld de geïnteresseerde burger, maar, naar ik
aanneem, ook uzelf, belangrijke informatie onthoudt, informatie waar de burger
en uzelf wel degelijk recht op hebben!
Ik denk dat u ervan uit kunt gaan dat ook uw
begroting 2003 en binnenkort de begroting 2004 op dezelfde wijze als de
jaarrekening zijn opgemaakt en dat u die dus, net zoals uw jaarrekening, maar
beter meteen bij het oud papier kunt wegdoen. Wat heb je aan 100-en pagina's
volstrekt onbetrouwbare informatie?
Het is volstrekt onverantwoord om met behulp van
dit soort begrotingen een provincie te besturen.
Voor u als provinciebestuur hebben bovenstaande
constateringen nog een extra bijzonderheid. U kunt er vanuit gaan dat ook de
jaarrekeningen en begrotingen van de (meeste) gemeenten in uw provincie, op
dezelfde wijze zoals bij u, een volstrekt verkeerd beeld geven van de reserves
en van (het saldo van) de baten en de lasten. Deze begrotingen en jaarrekeningen
zijn dus totaal ongeschikt voor de provincie (i.c. het college van Gedeputeerde
Staten) om financieel toezicht op deze gemeenten uit te
oefenen.
Ik denk dat er alle aanleiding is dat u de
jaarrekening (en de genoemde begrotingen) volledig laat overmaken en dat de
burgers en uzelf een jaarrekening krijgen die wèl betrouwbaar
is.
Ten minste heeft de belangstellende burger, maar
ook uzelf, recht op een antwoord op de volgende vragen:
-
Wat
is het werkelijke saldo van de baten en lasten van de provincie over
2002?
-
Wat
is de werkelijke omvang van de reserves einde
2002?
In Vrij Nederland van 2 maart
2002 werd onder de titel Gemeenten verbergen miljarden een overzicht
gepubliceerd van de door de 30 grote gemeenten in hun jaarrekeningen 2000
verzwegen miljarden. De 30 grote gemeenten verzwegen ruim ƒ 3,8 miljard. In een
dergelijk overzicht over 2002 zal Drenthe voorkomen met een verzwegen bedrag van
(per saldo) € 13,8 miljoen. In De Telegraaf van 6 juli 2002
las u Gemeenten verbloemen eigen financiële situatie. Honderden miljoenen
buiten boekhoudingen gehouden. Drenthe hoort daar dus ook
bij.
Uw reactie te vernemen stel ik op
prijs.
Met vriendelijke groet en
hoogachting,
L.W. Verhoef