drs.
L.W. Verhoef
registeraccountant
Kersengaard 13
3962
JR Wijk bij Duurstede
Wijk
bij Duurstede,
10 september 2003
Gemeenteraad
van
Gemeente
Haaksbergen
Postbus
102
7480 AC Haaksbergen
Betreft: Jaarrekening
2002
Het
batig saldo over het jaar 2001 bedraagt € 0,9 miljoen
Het
batig saldo over het jaar 2002 bedraagt € 3,9 miljoen
Aldus
de suggestie in uw jaarrekeningen over 2001 en 2002
Is
deze suggestie juist?
Nee,
want het saldo over 2001 is in
werkelijkheid
€ 1,2 miljoen!!
Nee,
want het saldo over 2002 is in
werkelijkheid
€ 4,3 miljoen!!
Dat
scheelt dus bij elkaar € 0,7 miljoen
Geachte
Raad,
Voor
u als gemeenteraad is de jaarrekening van uw gemeente een belangrijk
document: hiermee legt het college van burgemeester en wethouders
rekening en verantwoording aan u af over het gevoerde (financiële)
beheer en verder is de jaarrekening voor u een belangrijk ijkmiddel
voor de betrouwbaarheid van de begrotingen 2002 en 2003 en binnenkort
de begroting 2004. Op basis van deze begrotingen beslist u over de
hoogte van de gemeentelijke belastingen en over het wel of niet
doorgaan van belangrijke activiteiten. Ook voor de (geïnteresseerde)
burgers is de jaarrekening een belangrijk document: d.m.v. de
jaarrekening legt het gemeentebestuur aan de burgers rekening en
verantwoording af van het gevoerde (financiële) beheer. Het is
dus erg belangrijk dat de jaarrekening en de begroting betrouwbare
documenten zijn.
Zijn
de jaarrekeningen 2001 en 2002 van Haaksbergen betrouwbaar? Nee!
Ik
ben geïnteresseerd in hoe gemeenten en provincies hun
jaarrekeningen en begrotingen opmaken. Van die jaarrekeningen en
begrotingen klopt, zo is mijn ervaring, in het algemeen niet veel. Ze
zitten boordevol hoogst onjuiste en inconsistente informatie en
boordevol onzin-teksten. Het zijn daarom in het algemeen hoogst
onbetrouwbare documenten. Om die reden is het volstrekt onverantwoord
om op basis van deze begrotingen en jaarrekeningen gemeenten en
provincies te besturen en daarover verantwoording af te leggen.
Ik
heb ook de jaarrekeningen 2001 en 2002 van uw gemeente beoordeeld.
Ook deze jaarrekeningen, zo is mijn conclusie, hebben met een
jaarrekening, laat staan met een betrouwbare jaarrekening en dus met
een betrouwbaar sturingsmiddel en met een betrouwbaar
verantwoordingsverslag, niets uitstaande. Veel hoogst onjuiste en
vooral onbetrouwbare cijfers en onzin-teksten waar het bijvoorbeeld
gaat over reserves, waarvan de meesten van u, het kan niet anders,
ongetwijfeld weinig begrepen zullen hebben. Het is uiteraard jammer
van alle moeite die aan de jaarrekeningen en aan het bestuderen
daarvan besteed is.
Ook
de jaarrekeningen 2001 en 2002 van Haaksbergen voldoen in de verste
verten niet aan de meest elementaire eisen die je aan een
jaarrekening mag stellen: op betrouwbare wijze inzicht geven in de
omvang van de baten en de lasten en het saldo daarvan, en in de
omvang en samenstelling van het vermogen en m.n. van de reserves. De
jaarrekeningen voldoen derhalve dus ook in de verste verten niet aan
de wettelijke eisen die gesteld worden bij het opmaken en vaststellen
van de jaarrekening.
Wat
betreft de baten en de lasten en het saldo daarvan, suggereren de
rekening en de begeleidende teksten bij uw jaarrekeningen dat het
saldo van de baten en de lasten (overeenkomstig wat in de rekening
opgenomen is) in 2001 een bedrag van € 0,9 miljoen en in 2002
een bedrag van € 3,9 miljoen is. Niets is echter minder waar!
Bestudering van de jaarrekeningen leert dat het saldo van de baten en
de lasten over 2001 in werkelijkheid € 1,2 miljoen en over
2002 in werkelijkheid € 4,3 miljoen is. En dat is wel iets anders!
Wat
mogen de burgers, belastingbetalers en andere belanghebbenden en
belangstellenden niet weten?
Het
verschil wordt op de eerste plaats veroorzaakt doordat er baten en
lasten buiten
de rekening zijn gelaten. De toelichting bij de balans maakt
duidelijk dat miljoenen
euro's aan baten en lasten buiten de rekening
zijn gelaten. Het betreft ettelijke posten.
Omdat
dit de niet deskundige lezers - wat de meeste gemeenteraadsleden en
andere belanghebbenden en belangstellenden zullen zijn - gemakkelijk
ontgaat en hen dus gemakkelijk op het verkeerde been zet, wordt dit
door de voor u geldende wettelijke voorschriften, i.c. de zogenoemde
Comptabiliteitsvoorschriften (artikel 27), uitdrukkelijk verboden.
Alle
baten en alle
lasten moeten in
de rekening worden opgenomen. Als dit, zoals de wet en vaste
jurisprudentie uitdrukkelijk voorschrijven, gedaan was, zou de
rekening er uiteraard heel anders hebben uitgezien.
Aan
de jaarrekeningen valt wel te zien dat er (delen van) baten en lasten
buiten de rekening gelaten zijn, er valt niet of nauwelijks te zien
welke baten- en lastenposten het betreft. Dat betekent dat alle
baten- en lastenposten die in de rekening opgenomen zijn, verdacht
zijn en onjuist
kunnen zijn. Dat betekent dat elke vergelijking tussen
begrotingscijfers en rekeningcijfers onmogelijk is geworden.
Als
uw rekeningen correct zouden zijn opgemaakt, zou de rekening 2001
eindigen met het door mij genoemde saldo van € 1,2 miljoen en
die over 2002 met een saldo van € 4,3 miljoen.
Het
bedrag van € 4,3 miljoen bereken ik op eenvoudige wijze door
het saldo van het eigen vermogen op 31.12.2001 (volgens uw
jaarrekening € 26,0 miljoen) af te trekken van het saldo van
het eigen vermogen op 31.12.2002 (volgens uw jaarrekening € 30,3
miljoen). Het verschil (i.c. € 4,3 miljoen) is namelijk, hoe
je het ook keert of wendt, per definitie gelijk aan het saldo van de
(= alle)
baten en de lasten. Op dezelfde wijze bereken ik ook het saldo over
2001.
Wanneer
u alle baten en lasten in de rekening zou hebben opgenomen, zou deze
dus geëindigd zijn met een saldo van € 4,3 miljoen. Dit
uiteraard wel onder de veronderstelling dat alle baten en lasten en
het eigen vermogen in begin- en eindbalans juist bepaald en
weergegeven zijn.
Aan
de jaarrekeningen van de meeste gemeenten en provincies en ook aan
die van Haaksbergen valt echter te ontlenen dat veel baten en lasten
en het eigen vermogen volstrekt onjuist bepaald en dus onjuist
weergegeven zijn.Aan
uw jaarrekening is (ten minste) te ontlenen dat:
- een
(onbekend) bedrag van de vaste activa in plaats van aan de
debetzijde van de balans te zijn opgenomen, op één van
de posten van de creditzijde van de balans, in dit geval het eigen
vermogen, is afgetrokken. Hierdoor worden de vaste activa en
uiteraard ook het eigen vermogen, i.c. de reserves, voor een te laag
en dus verkeerd bedrag weergegeven. Omdat op deze vaste activa niet
wordt afgeschreven, ontbreekt een (onbekend) bedrag aan
afschrijvingslasten in de rekening, waardoor de kosten van veel
activiteiten te laag weergegeven worden.
- de
rentelasten in 2001 met een bedrag van € 1,4 miljoen en die
in 2002 met een bedrag van € 2,2 miljoen te hoog zijn weergegeven,
omdat er voor dit bedrag in de rekening fictieve rentelasten zijn
opgenomen terzake van niet bestaande schulden.
- onder
het eigen vermogen verschillende bedragen voorkomen die in het
geheel geen reserves zijn, maar verplichtingen. Hierdoor wordt het
eigen vermogen, i.c. de reserves, te hoog en dus verkeerd
voorgesteld. Hierdoor worden ook de baten en de lasten die met deze
"reserves" samenhangen, geheel verkeerd in de rekening
weergegeven. Ten minste geldt dit voor de nog niet bestede
geoormerkte rijkssubsidies en diverse tariefsegalisatierekeningen.
- onder
de verplichtingen de verplichtingen uit hoofde van rente over
leningen aangegaan vòòr 1994 ontbreken.
Omdat
uw jaarrekening veel belangrijke en wettelijk voorgeschreven (!)
toelichtingen op de reserves en op de voorzieningen mist (alleen al
om deze reden voldoet de jaarrekening niet aan de geldende wettelijke
voorschriften, i.c. de Comptabiliteitsvoorschriften), ontbreekt
voldoende mogelijkheid nader te onderzoeken hoe hard het
"reservekarakter" van de als reserves gepresenteerde
bedragen c.q. "voorzieningkarakter" van de als zodanig
gepresenteerde voorzieningen is.
Op
pagina 12 van uw jaarrekening 2002 staat vermeld dat door het
afboeken van niet meer bestaande schulden er een nadeel zou zijn
ontstaan. Dat bestaat niet! Of de correctie valt weg tegen op een
tussenrekening opgenomen bedrag (wat in de tekst gesuggereerd
wordt!), òf de schuld, die dus intussen niet meer bestaat,
wordt afgeboekt. In het eerste geval werkt de correctie neutraal uit
voor de rekening van baten en lasten, in het tweede geval ontstaat
een batepost.
Door
deze tekortkomingen in de presentatie van de vaste activa, de
verplichtingen en het eigen vermogen stelt de jaarrekening ook niet
in staat door vermogensvergelijking het werkelijke saldo van de baten
en lasten af te lezen. Kortom, aan de jaarrekeningen is wèl te
ontlenen dat het saldo van de baten en de lasten niet
het gesuggereerde bedrag van € 0,9 miljoen, respectievelijk €
3,9 miljoen is, maar stelt overigens niet in staat te zien wat dan
het saldo van de baten en de lasten wèl is.
Kortom,
de
beide jaarrekeningen van Haaksbergen stellen volstrekt niet in staat
om een oordeel, laat staan een verantwoord oordeel, te vormen over de
financiële positie en over de baten en de lasten en het saldo
daarvan. En daar ging het toch in eerste instantie om! De
jaarrekeningen voldoen alleen daarom al niet aan belangrijke
wettelijke voorschriften. Dat betekent dat de jaarrekeningen totaal
ongeschikt zijn als sturings- en verantwoordingsinstrument. Dat
betekent dat u bijvoorbeeld de geïnteresseerde burger, maar,
naar ik aanneem, ook uzelf, belangrijke informatie onthoudt,
informatie waar de burger en uzelf wel degelijk recht op hebben!
Ik
denk dat u ervan uit kunt gaan dat ook uw begroting 2003 en
binnenkort de begroting 2004 op dezelfde wijze als de jaarrekening
zijn opgemaakt en dat u die dus, net zoals uw jaarrekening, maar
beter meteen bij het oud papier kunt wegdoen. Wat heb je aan 100-en
pagina's volstrekt onbetrouwbare informatie?
Het
is volstrekt onverantwoord om met behulp van dit soort begrotingen
een gemeente te besturen.
Ik
denk dat er alle aanleiding is dat u de jaarrekening 2002 (en de
genoemde begrotingen) volledig laat overmaken en dat de burgers en
uzelf een jaarrekening krijgen die wèl betrouwbaar is.
Ten
minste heeft de belangstellende burger, maar ook uzelf, recht op een
antwoord op de volgende vragen:
- Wat
is het werkelijke saldo van de baten en lasten van de gemeente over
2002?
- Wat
is de werkelijke omvang van de reserves einde 2002?
In
Vrij
Nederland
van 2 maart 2002 werd onder de titel Gemeenten
verbergen miljarden
een overzicht gepubliceerd van de door de 30 grote gemeenten in hun
jaarrekeningen 2000 verzwegen miljarden. De 30 grote gemeenten
verzwegen ruim ƒ 3,8 miljard.
In
De
Telegraaf
van 6 juli 2002 las u Gemeenten
verbloemen eigen financiële situatie. Honderden miljoenen buiten
boekhoudingen gehouden.
Haaksbergen hoort daar dus ook bij.
Uw
reactie te vernemen stel ik op prijs.
Met
vriendelijke groet en hoogachting,
L.W.
Verhoef