drs. L.W. Verhoef
registeraccountant
Kersengaard 13
3962 JR Wijk bij Duurstede
Wijk bij
Duurstede,
27 juli 2002
Gemeenteraad
van
Gemeente
Leiden
Postbus
9100
2300 PC
Leiden
Betreft: Jaarrekening 2001
"Het
boekjaar 2001 sluit gemeentebreed af met een nadelig resultaat van € 1,76
miljoen"
Aldus de
mededeling van u als gemeentebestuur in uw jaarverslag over
2001.
Is deze
mededeling juist?
Nee, want het saldo is in
werkelijkheid voordelig € 18,1 miljoen!!
Geachte
raad,
Voor u als gemeenteraad is
de jaarrekening van uw gemeente een belangrijk document: hiermee legt het
college van burgemeester en wethouders rekening en verantwoording aan u af over
het gevoerde (financiële) beheer en verder is de jaarrekening voor u een
belangrijk ijkmiddel voor de betrouwbaarheid van de begroting 2002 en de a.s.
begroting 2003. Op basis van deze begrotingen beslist u over de hoogte van de
gemeentelijke belastingen en over het wel of niet doorgaan van belangrijke
activiteiten. Ook voor de (geïnteresseerde) burgers is de jaarrekening een
belangrijk document: d.m.v. de jaarrekening legt u als raad aan de burgers
rekening en verantwoording af van het door u gevoerde (financiële) beleid en
beheer. Het is dus erg belangrijk dat de jaarrekening en de (a.s.) begroting
betrouwbare documenten zijn.
Is de jaarrekening 2001 van
Leiden betrouwbaar? Nee!
Ik ben geïnteresseerd in
hoe gemeenten en provincies hun jaarrekeningen en begrotingen opmaken. Van die
jaarrekeningen en begrotingen klopt, zo is mijn ervaring, in het algemeen niet
veel. Ze zitten boordevol hoogst onjuiste en inconsistente informatie en
boordevol onzin-teksten. Het zijn daarom in het algemeen hoogst onbetrouwbare
documenten. Om die reden is het volstrekt onverantwoord om op basis van deze
begrotingen en jaarrekeningen gemeenten en provincies te besturen en daarover
verantwoording af te leggen.
Ik heb, zoals eerder de
jaarrekening 2000 (zie mijn brief aan u van 5 maart 2002 waarop ik overigens
nooit een reactie ontving), ook de jaarrekening 2001 van uw gemeente beoordeeld.
Ook uw jaarrekening 2001, zo is mijn conclusie, heeft met een jaarrekening, laat
staan met een betrouwbare jaarrekening en dus met een betrouwbaar sturingsmiddel
en met een betrouwbaar verantwoordingsverslag, niets uitstaande. Veel hoogst
onjuiste en vooral onbetrouwbare cijfers en onzin-teksten (vooral waar het gaat
over reserves, weerstandsvermogen en voorzieningen), waarvan de meesten van u,
het kan niet anders, ongetwijfeld weinig begrepen zullen hebben. Het is
uiteraard jammer van alle moeite die aan de jaarrekening en aan het bestuderen
daarvan besteed is.
Ook de jaarrekening 2001
van Leiden voldoet in de verste verten niet aan de meest elementaire eisen die
je aan een jaarrekening mag stellen: op betrouwbare wijze inzicht geven in de
omvang van de baten en de lasten en het saldo daarvan, en in de omvang en
samenstelling van het vermogen en m.n. van de reserves. Uw jaarrekening voldoet
derhalve dus ook in de verste verten niet aan de wettelijke eisen die gesteld
worden bij het opmaken en vaststellen van de jaarrekening.
Wat betreft de baten en de
lasten en het saldo daarvan, suggereren de rekening en de begeleidende teksten
bij uw jaarrekening dat het saldo van de baten en de lasten (overeenkomstig wat
in de rekening opgenomen is) een negatief bedrag van € 1,8 miljoen is. Niets is
echter minder waar!
Bestudering van de
jaarrekening leert dat het saldo van de baten en de lasten volgens de
jaarrekening in werkelijkheid € 18,1 miljoen POSITIEF is. En dat is
wel iets anders!
Wat mogen de burgers,
belastingbetalers en andere belanghebbenden en belangstellenden niet weten?
Mogen die niet weten dat er geen enkele noodzaak tot verhoging van bijvoorbeeld
de OZB was? Mogen die niet weten dat er toch nog geld over was voor diverse
projecten?
Het verschil wordt op de
eerste plaats veroorzaakt doordat er baten en lasten buiten de rekening
zijn gelaten, d.w.z. buiten de rekening om rechtstreeks zijn toegevoegd aan of
in mindering zijn gebracht van het eigen vermogen. De toelichting bij de balans
maakt duidelijk dat ettelijke tientallen miljoenen Euro's aan baten en lasten
buiten de rekening zijn gelaten. Het betreft ettelijke tientallen
posten.
Omdat dit de niet
deskundige lezers - wat de meeste gemeenteraadsleden en andere belanghebbenden
en belangstellenden zullen zijn - gemakkelijk ontgaat en hen dus gemakkelijk op
het verkeerde been zet, wordt dit door de voor u geldende wettelijke
voorschriften, i.c. de zogenoemde Comptabiliteitsvoorschriften (artikel 27),
uitdrukkelijk verboden. U moet alle baten en alle lasten in
de rekening opnemen. Als u dit, zoals de wet en vaste jurisprudentie
uitdrukkelijk voorschrijven, gedaan had, zou de rekening er uiteraard heel
anders hebben uitgezien.
Aan de jaarrekening valt
wel te zien dat er (delen van) baten en lasten buiten de rekening gelaten zijn,
er valt niet of nauwelijks te zien welke baten- en lastenposten het betreft. Dat
betekent dat alle baten- en lastenposten die in de rekening opgenomen
zijn, verdacht zijn en onjuist kunnen zijn.
Als uw rekening correct zou
zijn opgemaakt, zou de rekening eindigen met het door mij genoemde saldo van
€ 18,1 miljoen.
Het bedrag van € 18,1
miljoen bereken ik op eenvoudige wijze door het saldo van het eigen vermogen op
31.12.2000 (volgens uw jaarrekening € 187,8 miljoen) af te trekken van het saldo
van het eigen vermogen op 31.12.2001 (volgens uw jaarrekening € 205,9 miljoen).
Het verschil (i.c. positief € 18,1 miljoen) is namelijk, hoe je het ook keert of
wendt, per definitie gelijk aan het saldo van de (= alle) baten en de
lasten.
Wanneer u alle baten en
lasten in de rekening zou hebben opgenomen, zou deze dus geëindigd zijn met een
saldo van € 18,1 miljoen. Dit uiteraard wel onder de veronderstelling dat alle
baten en lasten en het eigen vermogen in begin- en eindbalans juist bepaald en
weergegeven zijn.
Aan de jaarrekeningen van
de meeste gemeenten en provincies en ook aan die van Leiden valt echter te
ontlenen dat veel baten en lasten en het eigen vermogen volstrekt onjuist
bepaald en dus onjuist weergegeven zijn.
Aan uw jaarrekening is (ten
minste) te ontlenen dat:
- een (onbekend) bedrag van
de vaste activa in plaats van aan de debetzijde van de balans te zijn opgenomen,
op één van de posten van de creditzijde van de balans, in dit geval het eigen
vermogen, is afgetrokken. Hierdoor worden de vaste activa en uiteraard ook het
eigen vermogen, i.c. de reserves, voor een te laag en dus verkeerd bedrag
weergegeven. Omdat op deze vaste activa niet wordt afgeschreven, ontbreekt een
(onbekend) bedrag aan afschrijvingslasten in de rekening, waardoor de kosten van
veel activiteiten te laag weergegeven worden.
- de rentelasten (met een
overigens onbekend bedrag) te hoog zijn weergegeven, omdat er voor dit bedrag in
de rekening fictieve rentelasten zijn opgenomen terzake van niet bestaande
schulden.
- onder het eigen vermogen
verschillende bedragen voorkomen die in het geheel geen reserves zijn, maar
verplichtingen. Hierdoor wordt het eigen vermogen, i.c. de reserves, te hoog en
dus verkeerd voorgesteld. Hierdoor worden ook de baten en de lasten die met deze
"reserves" samenhangen, geheel verkeerd in de rekening weergegeven. Ten minste
geldt dit voor de nog niet bestede geoormerkte rijkssubsidies, maar ook
"reserves" als de Reserves afkoopsommen erfpacht en administratiekosten
erfpacht.
- onder de voorzieningen
verschillende posten voorkomen die geheel of ten dele in het geheel geen
verplichtingen representeren. Hierdoor wordt het eigen vermogen, i.c. de
reserves, te laag en dus verkeerd voorgesteld. Hierdoor worden ook de lasten die
met deze "voorzieningen" samenhangen, geheel verkeerd in de rekening
weergegeven.
- onder de voorzieningen ten
minste een voorziening uit hoofde van pensioen- en wachtgeldverplichtingen
jegens (oud-)wethouders ontbreekt. Hierdoor wordt het eigen vermogen, i.c. de
reserves, te hoog en dus verkeerd voorgesteld.
- onder de verplichtingen
(i.c. voorzieningen en schulden) de verplichtingen uit hoofde van vakantiedagen
ontbreken.
Door deze tekortkomingen in
de presentatie van de vaste activa, de verplichtingen en het eigen vermogen
stelt de jaarrekening ook niet in staat door vermogensvergelijking het
werkelijke saldo van de baten en lasten af te lezen. Kortom, aan de jaarrekening
is wèl te ontlenen dat het saldo van de baten en de lasten niet het door
u gesuggereerde tekort van € 1,8 miljoen is, maar stelt overigens niet in staat
te zien wat dan het saldo van de baten en de lasten wèl
is.
Kortom,
de jaarrekening van Leiden stelt volstrekt
niet in staat om een oordeel, laat staan een verantwoord oordeel, te vormen over
de financiële positie en over de baten en de lasten en het saldo daarvan. En
daar ging het toch in eerste instantie om! De jaarrekening voldoet alleen daarom
al niet aan belangrijke wettelijke voorschriften. Dat betekent dat de
jaarrekening totaal ongeschikt is als sturings- en verantwoordingsinstrument.
Dat betekent dat u bijvoorbeeld de geïnteresseerde burger, maar, naar ik
aanneem, ook uzelf, belangrijke informatie onthoudt, informatie waar de burger
en uzelf wel degelijk recht op hebben!
Ik denk dat u ervan uit
kunt gaan dat ook uw begroting 2002 op dezelfde wijze als de jaarrekening is
opgemaakt en dat u die dus, net zoals uw jaarrekening, maar beter meteen bij het
oud papier kunt wegdoen. Wat heb je aan 100-en pagina's volstrekt onbetrouwbare
informatie?
Het is volstrekt
onverantwoord om met behulp van dit soort begrotingen een gemeente te
besturen.
Ik denk dat er alle
aanleiding is dat u de jaarrekening (en de genoemde begroting) volledig laat
overmaken en dat de burgers en uzelf een jaarrekening krijgen die wèl
betrouwbaar is.
Ten minste heeft de
belangstellende burger, maar ook uzelf, recht op een antwoord op de volgende
vragen:
- Wat is het werkelijke saldo
van de baten en lasten van de gemeente over 2001?
- Wat is de werkelijke omvang
van de reserves einde 2001?
In Vrij Nederland
van 2 maart 2002 werd onder de titel Gemeenten verbergen miljarden een
overzicht gepubliceerd van de door de 30 grote gemeenten in hun jaarrekeningen
2000 verzwegen miljarden. De 30 grote gemeenten verzwegen ruim ƒ 3,8 miljard.
Leiden "schitterde" ook in dat overzicht met een verzwegen bedrag van ƒ 51,1
miljoen. In het overzicht over 2001 zal Leiden dus weer voorkomen; nu met een
verzwegen bedrag van € 19,9 miljoen.
In De Telegraaf van
6 juli 2002 las u Gemeenten verbloemen eigen financiële situatie. Honderden
miljoenen buiten boekhoudingen gehouden. Leiden hoort daar dus ook
bij.
Uw reactie te vernemen stel
ik op prijs.
Met vriendelijke groet en
hoogachting,
L.W.
Verhoef