Dossier: Waalwijk
drs. L.W. Verhoef
registeraccountant
Kersengaard 13
3962 JR Wijk bij Duurstede

Wijk bij Duurstede, 22 augustus 2005

De gemeenteraad van
gemeente Waalwijk
Postbus 10150
5140 GB Waalwijk

Betreft: Jaarrekeningen 2004 en 2003 gemeente Waalwijk

Geachte Raad,

Op verzoek van de heer L.J.J. Dorrestijn te Waalwijk heb ik de jaarrekening 2004 alsook die van 2003 van gemeente Waalwijk bekeken. Hieronder noem ik enkele belangrijke opvallendheden.

Voor u als gemeenteraad is de jaarrekening van uw gemeente een belangrijk document: hiermee legt het college van burgemeester en wethouders rekening en verantwoording aan u af over het gevoerde (financiële) beheer en verder is de jaarrekening voor u een belangrijk ijkmiddel voor de betrouwbaarheid van de begroting 2005 en binnenkort de begroting 2006. Op basis van deze begrotingen beslist u over de hoogte van de gemeentelijke belastingen en over het wel of niet doorgaan van belangrijke activiteiten. Ook voor de (geïnteresseerde) burgers is de jaarrekening een belangrijk document: d.m.v. de jaarrekening legt het gemeentebestuur al dan niet met uw instemming aan de burgers rekening en verantwoording af van het gevoerde (financiële) beheer. Het is dus erg belangrijk dat de jaarrekening en de begroting betrouwbare documenten zijn.
Is de jaarrekening 2004 van Waalwijk betrouwbaar?

Allereerst valt op dat het boekwerk "Verslaglegging 2004" met jaarrekening en jaarverslag op verschillende plaatsen moeilijk toegankelijk en moeilijk leesbaar is, zeker voor niet financieel en niet jaarrekening-technisch geschoolde lezers, wat voor verreweg de meeste gemeenteraadsleden en andere belangstellenden het geval zal zijn. Dit geldt bijvoorbeeld voor de rekening van baten en lasten, opgenomen op pagina 224. Het betreft ook bijvoorbeeld het uitgebreide, vele pagina's in beslag nemende, irrelevante (zelfs in belangrijke mate foute) "gedoe" met reserves en voorzieningen.

In het boekwerk "Verslaglegging 2004" wordt vermeld en gesuggereerd dat het saldo van de baten en de lasten in 2004 een bedrag is van (afgerond) € 1.009.000.

Het staat te lezen op pagina 6: "De jaarrekening sluit met een batig saldo van afgerond € 1.009.000".
Het staat eveneens te lezen in de aanbiedingsbrief bij de jaarrekening waar het gaat over de goedkeuring daarvan. Daarin wordt gesproken van "... het batig saldo ad € 1.008.894 ...".
Dit is echter niet het werkelijke saldo van de baten en de lasten in 2004.

Het werkelijke saldo van de baten en de lasten laat zich afleiden uit de toename of afname van het Eigen vermogen. Volgens de (gewijzigde) balans bedraagt het Eigen vermogen per 31.12.2004  € 80,765 miljoen en per 31.12.2003  € 77,140 miljoen. Er is dus sprake van een toename van het Eigen vermogen van € 3,625 miljoen. Dit is dus het werkelijke saldo van de baten en de lasten, d.w.z. een voordelig saldo van baten en lasten van € 3,625 miljoen.
Dit bedrag van € 3,625 miljoen als werkelijk (voordelig) saldo van de baten en de lasten, is nergens terug te vinden in de rekening van baten en lasten. Überhaupt is de rekening zeer slecht leesbaar. De opstelling van de rekening voldoet overigens ook niet aan de voorschriften daarover in het Besluit begroting en verantwoording (BBV).

Dit bedrag van het werkelijke overschot in 2004 van € 3,625 miljoen krijgt reliëf als we het bijvoorbeeld vergelijken met de opbrengst van de onroerendezaakbelasting (OZB) in 2004 van € 7,267 miljoen (zie pagina 146). Waalwijk had dus in 2004 met de helft minder kunnen volstaan. De verhoging in 2004 van 4% lijkt dus al helemaal dubieus.

Het werkelijke saldo van de baten en de lasten van € 3,625 miljoen is alleen goed, als bijvoorbeeld het Eigen vermogen per 31.12.2003 en per 31.12.2004 correct zijn weergegeven. Echter, ten minste moet geconstateerd worden dat:
Door deze tekortkomingen in de presentatie van de vaste activa, de verplichtingen en het eigen vermogen stelt de jaarrekening ook niet in staat door vermogensvergelijking het werkelijke saldo van de baten en lasten af te lezen. Aan de jaarrekening is dus wèl te ontlenen dat het saldo van de baten en de lasten niet het gesuggereerde bedrag van € 1,009 miljoen is, maar stelt niet in staat te zien wat dan het saldo van de baten en de lasten wèl is.

Volgens de jaarrekening 2003 bedroegen de voorzieningen per 31-12-2003 € 5,338 miljoen, terwijl dat volgens de jaarrekening 2004 € 9,071 miljoen is. Volgens de jaarrekening 2003 bedroeg het Eigen vermogen per 31-12-2003 € 81,412 miljoen, terwijl dat volgens de jaarrekening 2004 € 77,140 miljoen is. In beide gevallen is een goedkeurende accountantsverklaring gegeven. Ten minste een van beide accountantsverklaringen is dus ten onrechte goedkeurend.

In de jaarrekening komt heel veel onzin voor, bijvoorbeeld waar het gaat over reserves, over voorzieningen, over zoiets als "Geblokkeerde reserves", over een zogenaamd "Financieringstekort" (pagina 228), over een zogenaamd volgens de nieuwe wettelijke voorschriften (BBV) aangescherpt onderscheid tussen reserves en voorzieningen (pagina 225), en waar het gaat over zoiets als weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit, en zoiets als "investeringen met een economisch nut" en "investeringen in de openbare ruimte met uitsluitend een maatschappelijk nut". Deze onzin leidt niet alleen maar af, maar zet ook de lezers totaal op het verkeerde been. Het weglaten van deze onzin zou het boekwerk "Verslaglegging 2004" aanzienlijk toegankelijker maken.

In het overzicht "Niet uit de balans blijkende verplichtingen" (pagina 240) wordt niets gezegd over de omvang van de verplichtingen uit hoofde van wachtgeld- en pensioenverplichtingen van bijvoorbeeld (oud-)wethouders en de vakantiegeld- en -dagenverplichtingen. Het zou wel eens om substantiële bedragen kunnen gaan. Overigens hadden deze verplichtingen zondermeer in de balans moeten zijn opgenomen. Nu dit niet gebeurd is, geeft de balans terzake niet goed de financiële positie weer. Dit laatste is uitdrukkelijk in strijd met BBV artikel 3.

Volgens BBV artikel 3 moeten de jaarstukken met name voor raadsleden goed begrijpelijk zijn. Naar mijn mening voldoet het boekwerk "Verslaglegging 2004" niet overal aan deze eis. U kunt dit overigens het beste zelf beoordelen.

Volgens BBV artikel 25 lid 2 moet de verantwoording inzicht bieden in:
a. de mate waarin de doelstellingen zijn gerealiseerd;
b. de wijze waarop getracht is de beoogde maatschappelijke effecten te bereiken.
U kunt zelf het beste de vraag beantwoorden of aan deze eisen is voldaan.

Volgens BBV artikel 28 moet een overzicht worden gegeven van de incidentele baten en lasten. Ik heb dat overzicht gemist.

Volgens BBV artikel 54 moet de aard en de reden van elke reserve en van de toevoegingen en onttrekkingen daaraan worden toegelicht. Ik heb dat voor niet alle reserves en voorzieningen aangetroffen.
Overigens adviseer ik u sterk tot het opheffen van alle reserves, deze samen te voegen tot één Algemene reserve, en alle baten en lasten op te nemen in waar ze thuishoren, namelijk in de begroting respectievelijk in de rekening van baten en lasten. Dit zal het inzicht in waar het echt over hoort te gaan, aanmerkelijk verbeteren.

Ik heb ook de jaarrekening 2003 bekeken.
De rekening van baten en lasten over 2003 sloot met een voordelig saldo van € 0,278 miljoen. Echter, het Eigen vermogen nam in 2003 toe van € 73,113 miljoen ultimo 2002 naar € 81,412 miljoen ultimo 2003, zodat geconcludeerd moet worden dat het werkelijke voordelig saldo € 8,299 miljoen was. Met dit overschot had de gehele OZB in 2003 achterwege kunnen blijven.

De winst-en-verliesrekening over 2003 sloot met een voordelig saldo van € 0,278 miljoen. Het werkelijke voordelig saldo was € 8,299 miljoen. Er werd dus € 8,021 miljoen verzwegen.
De winst-en-verliesrekening over 2004 sluit met een saldo van € 1,009 miljoen. Het werkelijke saldo is € 3,625 miljoen. Er wordt dus € 2,616 verzwegen.
Over beide jaren tezamen werd er dus € 10,637 miljoen verzwegen.

Met vriendelijke groet en hoogachting,

L.W. Verhoef