Voor
u als gemeenteraad is de jaarrekening van uw gemeente een belangrijk document:
hiermee legt het college van burgemeester en wethouders rekening en
verantwoording aan u af over het gevoerde (financiële) beheer en verder is de
jaarrekening voor u een belangrijk ijkmiddel voor de betrouwbaarheid van de
begroting 2005 en binnenkort de begroting 2006. Op basis van deze begrotingen
beslist u over de hoogte van de gemeentelijke belastingen en over het wel of
niet doorgaan van belangrijke activiteiten. Ook voor de (geïnteresseerde)
burgers is de jaarrekening een belangrijk document: d.m.v. de jaarrekening legt
het gemeentebestuur al dan niet met uw instemming aan de burgers rekening en
verantwoording af van het gevoerde (financiële) beheer. Het is dus erg
belangrijk dat de jaarrekening en de begroting betrouwbare documenten
zijn.
Is
de jaarrekening 2004 van Waalwijk betrouwbaar?
Allereerst
valt op dat het boekwerk "Verslaglegging 2004" met jaarrekening en jaarverslag
op verschillende plaatsen moeilijk toegankelijk en moeilijk leesbaar is, zeker
voor niet financieel en niet jaarrekening-technisch geschoolde lezers, wat voor
verreweg de meeste gemeenteraadsleden en andere belangstellenden het geval zal
zijn. Dit geldt bijvoorbeeld voor de rekening van baten en lasten, opgenomen op
pagina 224. Het betreft ook bijvoorbeeld het uitgebreide, vele pagina's in
beslag nemende, irrelevante (zelfs in belangrijke mate foute) "gedoe" met
reserves en voorzieningen.
In
het boekwerk "Verslaglegging 2004" wordt vermeld en gesuggereerd dat het saldo
van de baten en de lasten in 2004 een bedrag is van (afgerond) € 1.009.000.
Het
staat te lezen op pagina 6: "De jaarrekening sluit met een batig saldo van
afgerond € 1.009.000".
Het
staat eveneens te lezen in de aanbiedingsbrief bij de jaarrekening waar het gaat
over de goedkeuring daarvan. Daarin wordt gesproken van "... het batig saldo ad
€ 1.008.894 ...".
Dit
is echter niet het werkelijke saldo
van de baten en de lasten in 2004.
Het
werkelijke saldo van de baten en de lasten laat zich afleiden uit de toename of
afname van het Eigen vermogen. Volgens de (gewijzigde) balans bedraagt het Eigen
vermogen per 31.12.2004 € 80,765 miljoen
en per 31.12.2003 € 77,140 miljoen. Er
is dus sprake van een toename van het Eigen vermogen van € 3,625 miljoen. Dit is
dus het werkelijke saldo van de baten en de lasten, d.w.z. een voordelig saldo
van baten en lasten van € 3,625 miljoen.
Dit
bedrag van € 3,625 miljoen als werkelijk (voordelig) saldo van de baten en de
lasten, is nergens terug te vinden in de rekening van baten en lasten. Überhaupt
is de rekening zeer slecht leesbaar. De opstelling van de rekening voldoet
overigens ook niet aan de voorschriften daarover in het Besluit begroting en
verantwoording (BBV).
Dit
bedrag van het werkelijke overschot in 2004 van € 3,625 miljoen krijgt reliëf
als we het bijvoorbeeld vergelijken met de opbrengst van de
onroerendezaakbelasting (OZB) in 2004 van € 7,267 miljoen (zie pagina 146).
Waalwijk had dus in 2004 met de helft minder kunnen volstaan. De verhoging in
2004 van 4% lijkt dus al helemaal dubieus.
Het
werkelijke saldo van de baten en de lasten van € 3,625 miljoen is alleen goed,
als bijvoorbeeld het Eigen vermogen per 31.12.2003 en per 31.12.2004 correct
zijn weergegeven. Echter, ten minste moet geconstateerd worden
dat:
- een
(onbekend) bedrag van de vaste activa in plaats van aan de debetzijde van de
balans te zijn opgenomen, op één van de posten van de creditzijde van de balans,
in dit geval het eigen vermogen, is afgetrokken. Hierdoor worden de vaste activa
en uiteraard ook het eigen vermogen, i.c. de reserves, voor een te laag en dus
verkeerd bedrag weergegeven. Omdat op deze vaste activa niet wordt afgeschreven,
ontbreekt een (onbekend) bedrag aan afschrijvingslasten in de rekening, waardoor
de kosten van veel activiteiten te laag weergegeven
worden.
- onder de voorzieningen verschillende
posten voorkomen die geheel of ten dele in het geheel geen verplichtingen
representeren. Hierdoor wordt het eigen vermogen, i.c. de reserves, te laag en
dus verkeerd voorgesteld. Hierdoor worden ook de lasten die met deze
"voorzieningen" samenhangen, geheel verkeerd in de rekening weergegeven. Ten
minste geldt dit voor diverse kostenegalisatierekeningen.
- onder de voorzieningen ten minste een
voorziening uit hoofde van pensioenverplichtingen jegens (oud-)wethouders
ontbreekt. Hierdoor wordt het eigen vermogen, i.c. de reserves, te hoog en dus
verkeerd voorgesteld.
- onder de verplichtingen (i.c.
voorzieningen en schulden) de verplichtingen uit hoofde van vakantiegeld en
vakantiedagen ontbreken, waardoor in de rekening de kosten te hoog of te laag en
in de balans het Eigen vermogen navenant te hoog is
weergegeven.
Door
deze tekortkomingen in de presentatie van de vaste activa, de verplichtingen en
het eigen vermogen stelt de jaarrekening ook niet in staat door
vermogensvergelijking het werkelijke saldo van de baten en lasten af te lezen.
Aan de jaarrekening is dus wèl te ontlenen dat het saldo van de baten en de
lasten niet het gesuggereerde bedrag
van € 1,009 miljoen is, maar stelt niet in staat te zien wat dan het saldo van
de baten en de lasten wèl is.
Volgens
de jaarrekening 2003 bedroegen de voorzieningen per 31-12-2003 € 5,338 miljoen,
terwijl dat volgens de jaarrekening 2004 € 9,071 miljoen is. Volgens de
jaarrekening 2003 bedroeg het Eigen vermogen per 31-12-2003 € 81,412 miljoen,
terwijl dat volgens de jaarrekening 2004 € 77,140 miljoen is. In beide gevallen
is een goedkeurende accountantsverklaring gegeven. Ten minste een van beide
accountantsverklaringen is dus ten onrechte goedkeurend.
In
de jaarrekening komt heel veel onzin voor, bijvoorbeeld waar het gaat over
reserves, over voorzieningen, over zoiets als "Geblokkeerde reserves", over een
zogenaamd "Financieringstekort" (pagina 228), over een zogenaamd volgens de
nieuwe wettelijke voorschriften (BBV) aangescherpt onderscheid tussen reserves
en voorzieningen (pagina 225), en waar het gaat over zoiets als
weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit, en zoiets als "investeringen met een
economisch nut" en "investeringen in de openbare ruimte met uitsluitend een
maatschappelijk nut". Deze onzin leidt niet alleen maar af, maar zet ook de
lezers totaal op het verkeerde been. Het weglaten van deze onzin zou het
boekwerk "Verslaglegging 2004" aanzienlijk toegankelijker
maken.
In
het overzicht "Niet uit de balans blijkende verplichtingen" (pagina 240) wordt
niets gezegd over de omvang van de verplichtingen uit hoofde van wachtgeld- en
pensioenverplichtingen van bijvoorbeeld (oud-)wethouders en de vakantiegeld- en
-dagenverplichtingen. Het zou wel eens om substantiële bedragen kunnen gaan.
Overigens hadden deze verplichtingen zondermeer in de balans moeten zijn
opgenomen. Nu dit niet gebeurd is, geeft de balans terzake niet goed de
financiële positie weer. Dit laatste is uitdrukkelijk in strijd met BBV artikel
3.
Volgens
BBV artikel 3 moeten de jaarstukken met name voor raadsleden goed begrijpelijk
zijn. Naar mijn mening voldoet het boekwerk "Verslaglegging 2004" niet overal
aan deze eis. U kunt dit overigens het beste zelf
beoordelen.
Volgens
BBV artikel 25 lid 2 moet de verantwoording inzicht bieden
in:
a. de mate waarin de doelstellingen zijn
gerealiseerd;
b. de wijze waarop getracht is de beoogde
maatschappelijke effecten te bereiken.
U
kunt zelf het beste de vraag beantwoorden of aan deze eisen is
voldaan.
Volgens
BBV artikel 28 moet een overzicht worden gegeven van de incidentele baten en
lasten. Ik heb dat overzicht gemist.
Volgens
BBV artikel 54 moet de aard en de reden van elke reserve en van de toevoegingen
en onttrekkingen daaraan worden toegelicht. Ik heb dat voor niet alle reserves
en voorzieningen aangetroffen.
Overigens
adviseer ik u sterk tot het opheffen van alle reserves, deze samen te voegen tot
één Algemene reserve, en alle baten en lasten op te nemen in waar ze thuishoren,
namelijk in de begroting respectievelijk in de rekening van baten en lasten. Dit
zal het inzicht in waar het echt over hoort te gaan, aanmerkelijk
verbeteren.
Ik
heb ook de jaarrekening 2003 bekeken.
De
rekening van baten en lasten over 2003 sloot met een voordelig saldo van € 0,278
miljoen. Echter, het Eigen vermogen nam in 2003 toe van € 73,113 miljoen ultimo
2002 naar € 81,412 miljoen ultimo 2003, zodat geconcludeerd moet worden dat het
werkelijke voordelig saldo € 8,299 miljoen was. Met dit overschot had de gehele
OZB in 2003 achterwege kunnen blijven.
De
winst-en-verliesrekening over 2003 sloot met een voordelig saldo van € 0,278
miljoen. Het werkelijke voordelig saldo was € 8,299 miljoen. Er werd dus € 8,021
miljoen verzwegen.
De
winst-en-verliesrekening over 2004 sluit met een saldo van € 1,009 miljoen. Het
werkelijke saldo is € 3,625 miljoen. Er wordt dus € 2,616
verzwegen.
Over
beide jaren tezamen werd er dus € 10,637 miljoen
verzwegen.
Met
vriendelijke groet en hoogachting,
L.W.
Verhoef